THE FIFTEENTH CENTURY

§tyím$t}olepbtbete€tomh£tñ#t=

ріетЬітрйоІатиаОеп<Эош:то=

nëOe^antmerpëinDierjupuetteto

fitate.bionlerutoumebioeOero.

Жппо. 0!.cccc.rcuu.opOëlaetftë оаф

uanjPebmariuo.oft1loumaent.

|[«£enmPatetnoftereñMuemaría
om0oööimiirnou*DtrglirurmrDinj
0ДОГГГ ей gíírptrnt íjcbürtt

and the imprint means : 'Printed at Antwerp, outside the Camerpoort, at the Golden
Unicorn, by me "Willem Vorsterman'. Nor can I omit Claes de Grave, Simon Cock,
Jacob van Liesvelt, all of Antwerp, or Reinier Velpe van Diest, of Louvain, all printers
of good repute who used our type constantly.

C^eptenttantmetpenDoerOiecanm:poertinDe

m^lDmenitjotrnbinmlDtllniuotftrrman.

шег use of Let us return to the northern provinces of the Netherlands where we left Hugo

Lettersmoer s type Jansz. van Woerden printing at Leyden. At the beginning of the sixteenth century
he moved to Amsterdam, and so became the first of the craft recorded as working
in the principal city of Holland. It is true that the City Library at Haarlem has a small
book apparently belonging to the opening years of the sixteenth century, very badly
printed by a certain Cornelis van Pepinghen, the only work known of his press ;
but it bears no date, and so this printer cannot be said with certainty to have pre¬
ceded Van Woerden at Amsterdam. Some authorities, judging by its literary style,
place Van Pepinghen's book near the end of the fifteenth century, therefore I repro¬
duce the opening words of this devotional manual (fig. 9).* I can reset it exactly, for it
is composed in the Black Letter cut by Henric. The last sentence gives the printer's
name and the place to this effect.: 'Printed at Amsterdam, in the Kalverstraat in the
Jonge Jacobssteeg, by me Cornelis van Pepinghen'.

Jlet btgfyint een te goet
eñ Deuoot boeerhë uooi ее
pegcitchen iteritene mm
fee Щоетс Den barer; uâ.

«Caluarien ор dimmi fai ей ijelpen

onfen tyeet fijn finare cruce Omgen

mat Ці te moeDe is 0r;emoiDë uâ

Den (maten anpte Oeo Oooto.

(jhenient tot Umuelteba Jin Ые
«Caluetfitaet in Die tonglje tacoba
liege iêp mi «Cornelio uâ pept0rjë

Fig. 9. English-bodied Black Letter no. i. Resetting of beginning and imprint
of Berch van Calvarien, Amsterdam, Cornelis van Pepinghen, s.d.

[1] NK272(c. 1520). See for other works printed by this press: NijhofF-Kronenberg ш iii, p. 136.

Ц

uanOen pootten eñ DeOenfe ші >ût ope
Docquamëfnalumc.euDeoocfloeflc
fij Oie tutchen Doot in allé plechen. «6ñ
саШаеп Oie contra uan Htntiocrjien оt
uloot. maet rm mett gijcgrcpcn uan=
Den larafitten Die Ці gljcuangcn ijtdt
Oie Ijrnt fijn ïjoot af flor gltcn eñ biaclj
ten Oat Den ncrírenen. Mono mete Oie
ttaD0^onnmíutiaet.Aeñ.rcuúj.
ou eenen ОопгеОаф uoir oo0ft па Oat
(р. it. maenOen bele0e rjaOOe qemeeu,
baer fp niet uele nitalien en иопоё. eñ
сите Ijöööen fp. t;. «£.peerOen maact
епоп0еиаШег;.

f <3eô ШгееОаефо baci na qua uoet
Oie ftaO <£otbol;an Oie conine uâ cotto=
faim, от Oie betften te Ьеиефеепе eñ
fap Ьеіаф Oie ftaO mette uoet £ conine
|oaleman.mant Цр трйе mei öattet
niet meet uoicbô en qua mt heefterüc
he. eñ Oat DieuitalieDunneтао.епОе
Up benam Dat uanDet lêe ijnn gtjeen
nootDoîf 10ecomë en conde. Die hetftene fo groten Ijongljer eñ fule
ben gebleckt iuDe ЙаО. Dattet uele шк
uen. eñ fp aten peetDen.mule.elêlen.
beuteten. eñDoooe^onOenDiefpíbOen
MDtto en ЦаЬЬеп (pgljr en Ijopc 05 op
0ODealleen. Mo fp tnOefennooOema=
lo en maûetnpetuelefpentyaODëmel
шШеп ulieDen. gtjeefteltjcb cletcb mt tLombaetOië Die
Den 0^eeft 0oDo liaööc. Die bat De l)cc
ten Dat fp l)t l)№im mouDen fptehen
«Эаее utelOerm uan eenë goeOenptief
tetmt palien Dien typ goet uan leiten
binDe Die meldte int be0inn uan Defer
uaett op ее turalo tyí oueemecty gljich
tet plaetten meect Daet tyi mifiê finge
louoe. ontmœtte eenen pelgteë Die §ë

aen Iptach uanDet ctupfuaett Die Doe
begonfte. feggenoe Dane uan 0oD grje
otOpneere mao. Die ptpefter lèpoe. fioe
memi Dat. Oie pelgeemantnjoot0e.5(c
ben Mmbtofiuo bpficop uan Оfilane
«¡ÊnOe Dit lieteehen felDp Denbetûenen
Diagijm. <8uer. іщ. fiaren uan Delèn
Da0e falgoODmlteelÎenengr;euë3f(r;e
eufalem.«6nDe met Dien mootOen uet
ffljtct unte ¿Cmbtofitto uâ Daet. «Эоеп
fepDr uooir Die uooaepDegoeOe cletcb
totten hetuettë .ìiet io gtyeleOen tmee
taren Dat Dit gljcfcl?trDDc. eñ tino te bo
peu Dattet int epDe niet Шірегё en fai
Ш beten moerûë mett Dat uolc alfoe 0
trooll eñ 0eftetct Datlê npmmetmeet
ulpenenmouDë

|[5ftem eenë anDerë 0oeDen pueftete
opëbaetoe baci 60 lieue utoume met
Ijaten htnDe Ще(и eñ met finte petet
«ènDe^em metDt 0^elêpt Dat Ці tot De
hetftenë lè00^en IbuDe Datlê ^em be=
beeren louoen tot 0ooe : afle00^enDe
Ijarr fonDen.ettDe Datfe 0OD Dan ûljoo
ten fouDe.

ІЗitë oee fo openbaerDe finte ШЫ1с о
eenë 0oeOen clerc mt ІЭнтепсіё/ eñ Цр
mifiìse Цет een tteoe in finte Ißeetero
berche tot Untlnotljpc : Daer Den (peer
ono liefe beeren u)efu crifii begeat ten
Іаф. «6nDe men uantten met 0tooter
blt)ficl;appë. euDe met 0toter Deuocië
merDt^i0^eeert

f îDoe matDë Die berfiene puncen be=
raDenmt te trecbentfe0ljeDen conine
<£otbol;ant. Dielè Dtpe mehë belegen
^aDe met 0totet mauerten uan uolc
he fo firап0|ісіщ Dattet niemant Dan
0OD аітафеіф l;cm Qtyclptipe en bô=
De.2Bieberttenëbiecr;teDent;em/enDe

Fig. 8. English-bodied Black Letter no. i.

Resetting of a page from Dis alder excellence cronyh van Brabant,

Antwerp, Roland van den Dorpe, 1497.